Çocukların hislerini anlamak ve yönetmek

Hepimiz, doğduğumuz andan itibaren hislerle şekillenen varlıklarız. Ancak bu hisler, beynimize evvelden kodlanmış değildir. İnsan beyni, hayatın birinci periyotlarında, doğuştan sahip olduğumuz temel hisleri hissederken, vakitle etrafımızdan öğrendiğimiz yeni duygusal karşılıklarla şekillenir. Bir bebeğin ağlaması, yalnızca acı yahut açlıkla ilişkilendirilen bir reaksiyon olabilirken, büyüdükçe birebir ağlama, karmaşık toplumsal ya da duygusal durumları tabir etmeye dönüşür.

Bilimsel araştırmalar, insanların doğuştan sekiz ana duyguyu (öfke, keder, endişe, sevinç, ilgi, şaşkınlık, tiksinme ve utanç) deneyimlediklerini ve bunların çok çeşitli biçimlerde kendini gösterdiğini ortaya koymaktadır.

Ancak, bu temel hislerin her biri vakitle daha karmaşık, daha toplumsal ve kültürel bağlamlarda şekillenen ikincil hislere dönüşebilir. Çocuklar, yaşadıkları tecrübelerle hislerini daha derinlemesine keşfeder ve vakitle her bir duyguyu, hem kendilerine hem de etraflarına nasıl tabir edeceklerini öğrenirler.

Duygusal red (emotional invalidation), çocukların duygusal hünerlerini geliştirmelerini maniler ve onları duygusal manada yetersiz hissettirebilir. Bunun yerine, hislerinin geçerli olduğunu kabul etmek ve onları anlamak, çocukların duygusal sağlıklı gelişimini takviyeler.

Bebekler, birinci aylarda temel duygusal reaksiyonlarla başlarlar; ağlama, acıdan, açlıktan yahut huzursuzluktan duydukları rahatsızlıkla ilgilidir. Fakat vakitle, çocuklar daha gelişmiş bir kendilik farkındalığı kazanır ve endişe üzere hisleri daha karmaşık biçimlerde deneyimlemeye başlarlar.

Araştırmalar, bilhassa yeni yürümeye başlayan çocukların kaygı hissini deneyimlemelerinin en sıkıntı devirlerden biri olduğunu göstermektedir. Bu yaşlarda ebeveynlerin, çocuklara hisleri hakkında konuşma fırsatı vermesi ve hisleri isimlendirmelerine yardımcı olması çok kıymetli bir adımdır.

Duygusal zekayı geliştirmenin yolları ortasında, yanlışsız vakitte yanlışsız yansıyı vermek yer alır. Örneğin, bir çocuk öfkelendiğinde, onu sakinleştirecek bir yaklaşım yerine, öfkesini anlamak ve uygun bir lisanda tabir etmesine imkan tanımak, ona duygusal manada büyüme fırsatı sunar.

Aynı vakitte, çocuklar müşahede yoluyla hislerini öğrenirler. Onlar bizim duygusal reaksiyonlarımızı gözlemlerken, hakikat davranışları öğrenir ve kendilerine uygun duygusal stratejiler geliştirebilirler.